DE EGYPTISCHE KATTENGODIN
BASTET
(oorspronkelijk : Bast, ook Pasht, Ubasti en Bubastet)
Bastet was een Egyptische vruchtbaarheidsgodin, voorgesteld in de gedaante van een kat. Ze draagt een jurk met rood patroon. Soms heeft ze een lichte huid, blond haar en blauwe ogen. Bastet doodt de slang die de zon heeft belaagd
Het was de godin van de vreugde van het leven, dans en muziek.
Bastet komt voor sinds de 2e dynstie (begint met de regering van Hetepsekhemwy en 2770 v. Chr en lopt tot 649 v. Chr) en werd beschouwd als de beschermer van de farao en wordt dikwijls afgebeeld als een vrouw met een kattenhoofd. Ze had ook vaak een sistrum (dat is een muziekinstrument in de vorm van een U, waartussen enkele draden zijn gespannen. Om deze draden zitten ringetjes, die geluid maken als men de sistrum schud. Het is de voorloper van de tamboerijn.) in de linkerhand (wat een verband met Isis en Hathor doet vermoeden.) ; aan haar rechterarm droeg ze een mandje, en in de rechterhand een aegis bevond, een borstplaat met hierop het hoofd van een leeuw
Ze kan ook afgebeeld worden als een moederkat die haar jongen zoogt.
Bastet is de beschermster van katten en van mensen die van katten houden. Zij beschermt tegen besmettelijke ziekten en boze geesten.
Bastet was ook de beschermster van de huisvrouw en werd op zeker ogenblik met parfum geassocieerd
In het Oude Rijk was de kat nog niet zo populair hoewel volgens het Dodenboek in Heliopolis de katten de slechte Apophis-slang gedood hadden. De kat werd echter steeds populairder en kwam steeds centraler in het leven van de Egyptenaren te staan
De Egyptenaren hadden een groot ontzag voor katten , het was een heilig dier, want zij beschermden het graan tegen muizen en ratten. Een kat doden werd bestraft met de dood. Als een kat stierf, rouwde de familie en zij scheerden hun wenkbrauwen af, als teken van hun droefheid. Dode katten werden in Boebastis gebalsemd en bijgezet in heilige huisjes. Het mummificeren van poezen vond op grote schaal plaats in de late, Grieks-Romeinse tijd.
Na de dood van het huisdier werd het zelfs gebalsemd en verafgood.
Als tegenstander van Apophis werd de kat aan de zonnegod gewijd. De katers golden als zijn incarnatie (van Ra of Re) en de poezen werden vereenzelvigd met het zonneoog. Daarom dragen veel kattenfiguren een scarabee op hun kop of borst, als symbool van de opgaande zon.
Sporen van haar cultus zijn gevonden tot in Italië, in de plaatsen Rome, Ostia, Nemi en Pompeï.
Ze gold als beschermgodin van de zalf, een van de producten die in Boebastis werden vervaardigd. In deze hoedanigheid werd ze al genoemd in de graftempel van Chefren, farao van de vierde dynastie.
Zij is zelf echter een hele zachtaardige godin, zoals blijkt uit de uitdrukking ‘vriendelijk als Bastet’
In haar oudste vorm werd Bastet ook weergegeven als leeuwin of met een leeuwinnenhoofd en een Ankh-kruis. Mut, de moeder en koningin van de goden werd ook afgebeeld met een leeuwinnenhoofd en zo ontstond de associatie : Mut-Bastet.
In de stad Bouto bevond zich voor Bastet een orakel. Haar tempel in Boebastis was ingesloten in twee kanalen die vanuit de Nijl waren gegraven en om de tempel heen zijn geleid. Door de opening hiertussen lag de toegangsweg, zodat de tempel binnen een soort hoefijzervormige gracht lag. De tempel, die volgens Herodotus een lust voor het oog was, lag in het midden van de verder opgehoogde stad, zodat je van bovenaf in het heiligdom kon kijken. Herodotus beschrijft het jaarlijkse orgiastische ritueel voor Bastet. Tijdens dit feest trekt iedereen naar Boebastis, daarbij blaasinstrumenten en ratels bespelend. Als een stad wordt gepasseerd gaan een aantal vrouwen de stad in, waarbij ze hun rokken optrekken en vieze woorden roepen tegen andere vrouwen.
In Boebastis vindt uiteindelijk de plechtigheid plaats, waarbij grote hoeveelheden wijn worden gedronken. Volgens Herodotus’ bron komen er jaarlijks zevenhondderdduizend mensen op de feestelijkheden af. Bastet hield feesten, waarop enorme hoeveelheden wijn werden gedronken. De farao moest een regeneratie doormaken en moest na een aantal jaren zijn vruchtbaarheid bewijzen of herstellen, tijdens een festival aan de Nijldelta. Priesteressen hielden vruchtbaarheidsrituelen en de mannen waren direkt bereid hun bijdrage te leveren. Op de feestdag van Bastet was het verboden op leeuwenjacht te gaan.
Bastet had de macht om de zonsverduistering op te roepen.
Toen de Grieken in Egypte aankwamen ,tijdens de Ptolemaeïsche periode, werd Bastet gelijkgesteld aan Artemis, en verschoof haar domein van zons- naar maansverduisteringen. De maan wordt meestal met de Moedergodin geassocieerd vanwege haar cyclussen. In de matriarchale samenleving was het de vrouw die de tijdmeting (mensura) en de kalender (maand) opstelde. Daarbij werden de drie zichtbare fasen van de maan als referentiepunten gebruikt. Ter associatie kwam ook vaak het geloof in godinnen met drie verschijningsvormen tot stand. Men noemt dit een Godentrias. Bastet, Hathor en Sekhmet was zo’n triade. Omgekeerd is het voor komen van een godentrias, een drie-eenheid, ook meestal een indicatie voor vroegere matriarchale religie met een Moedergadin als oppergodheid.
Vanaf het Oude Rijk werd ze ook in Memphis vereerd. Herodotus vermeldt dat Bastet dezelfde is als de Griekse Artemis (Diana), die ook wel ‘Moeder der katten’ werd genoemd. Zij is de zuster van Horus (‘Apollo’), en ze zijn kinderen van Isis (‘Demeter’) en Dionysos (‘Osiris’). In Heliopolis was ze de dochter van Atoem.
Bastet is :
De dochter van Isis e Osiris
De vrouw van Ptah
De moeder van Miysis .
(die als bijnaam ‘Heer van de Slachting’ had).
Miysis was een god uit de Egyptische mythologie, de zoon van Bastet en Ptah. Hij is waarschijnlijk Frigisch in oorsprong, en werd afgebeeld als een leeuw. Net als bij zijn moeder Bastet vond zijn verering plaats in Bubastis (en Leontopolis). Miysis strafte leugenaar
en Nefertem.
Nefertem wordt meestal in verband gebracht als god van de parfums vanwege de lotusbloem boven zijn hoofd, tevens zijn kenmerk, maar dit is maar het tweede deel van zijn aard. De werkelijke reden waarom hij werd vereerd was omdat hij dichtbij Ra zat. Al in de piramideteksten wordt er melding van de god gemaakt, daar wordt hij genoemd “de bloesem die voor de neus van Ra is”. In latere tijden werd de god geassocieerd met Horus, in Memphis was de god onderdeel van een triade. Daar werd hij afgebeeld als de zoon van Ptah en Sechmet. Andere steden claimden ook de god, in Boeto was hij de zoon van Wadjet en in Boebastis was hij de zoon van Bastet.
De god werd aanbeden in koninklijke gebouwen zoals tempels en werd gezien als de gevreesde zoon van de gevreesde Sechmet. Amuletten van de god werden gemaakt als een kind werd geboren in de Derde Tussentijd. Ze moesten het kind beschermen tegen boze geesten.
De god wordt getoond als een man met een lotusbloem op zijn hoofd, soms heeft de lotus twee pluimen. De god wordt ook afgebeeld als een leeuw in referentie naar zijn moeder, soms werd ook de leeuw getoond met zijn typerende hoofdtooi. Soms wordt de god gezien als beschermer van de twee landen en is hij met een klein kromzwaard afgebeeld.
De tegenpool van Sekhmet ;
de wraakzuchtige godin
De goede kant van Hathor